Quanh việc cộng đồng mạng phản đối 'Ma chiến hữu'

Bìa bốn của sách nhắc đến "một cách ca tụng riêng về chủ nghĩa anh hùng" của tác giả, một người Trung Quốc, lại từng là lính trong giai đoạn quan hệ Việt - Trung căng thẳng nhất (Mạc Ngôn tại ngũ từ năm 1976 tới năm 1984 - theo thông tin tiểu sử nhà văn tại Wikipedia).

Trong bối cảnh báo chí Việt Nam buộc phải im lặng thì lời quảng cáo này rõ ràng đã xát thêm muốn vào vết thương tự tôn dân tộc của người Việt.

Méo mó trong quản lý phát hành

Cho đến hôm nay, chính quyền Việt Nam vẫn rất dè dặt khi nói về cuộc chiến biên giới với Trung Quốc năm 1979.

Kỷ niệm 30 năm cuộc chiến đẫm máu đó, hầu như không có báo đài nào đưa tin - họ lách luật bằng cách đăng/phát một vài ca khúc thuộc giai đoạn ấy.

Một vài tác phẩm của Việt Nam về cuộc chiến, mà được nhắc đến nhiều nhất là "Rồng đá" của Vũ Ngọc Tiến và Lê Mai, đã bị thu hồi - nhưng vẫn được phát tán trên internet.

Trong hoàn cảnh đó, một cuốn sách tưởng như đã bị bỏ quên của nhà văn Mạc Ngôn, vốn xuất thân là quân nhân, nói về cuộc chiến theo góc nhìn của người Trung Quốc có nhiều khả năng gây bất bình, dù nó được viết từ đầu thập niên 1990 và phát hành tại Việt Nam từ năm 2008.

Cuốn sách này không hề nhắm tới dịp kỷ niệm 30 năm chiến tranh biên giới và nội dung của nó cũng không hề kích động hiềm khích, thù hằn giữa hai dân tộc

Tuy nhiên, chỉ riêng việc nó được phát hành [còn các tác phẩm "phe ta" bị cấm] cũng là quá đủ để cộng đồng mạng Việt Nam nổi giận.

Trong một entry viết ngày 22 tháng Hai, blogger Người buôn gió gọi đây là "một sự khốn nạn trong nền văn hóa Việt Nam hiện nay", đồng thời nguyền rủa ông Trần Trung Hỷ, người dịch "Ma chiến hữu" từ nguyên tác "Chiến hữu trùng phùng".

Một số hot blogger khác, kể cả phóng viên ảnh Na Sơn cũng viết bài phản đối cuốn sách rất gay gắt.

Nhưng xu hướng sau đó đã chuyển sang bình tĩnh hơn, phê phán nhà xuất bản Văn Học chứ không tẩy chay sách. Còn công ty văn hóa Phương Nam, bên liên kết với nhà xuất bản Văn Học để phát hành các tác phẩm của Mạc Ngôn, bị gọi là công ty "vô văn hóa".

Blogger Nguyễn Xuân Diện viết rằng đây là cuốn sách "mỏng và xuống tay nhất của Mạc Ngôn" nhưng cũng nói rằng "đây là tác phẩm viết rất khéo về chiến tranh nói chung và chiến trang Việt - Trung năm 1979 nói riêng."

Trên thực tế, "Chiến hữu trùng phùng" được viết từ năm 1992, trước những tác phẩm thực sự nổi tiếng của Mạc Ngôn, như "Báu vật của đời" (1995) hay "Cao lương đỏ" (1998).

Hôm 2 tháng Ba, tờ Tuần Việt Nam, thuộc báo VietNamNet, đăng bài của tác giả Vũ Hoàng Linh nói về cuốn sách và những sai lầm trong xuất bản nhưng đã nhanh chóng bị gỡ xuống.

Trên website của công ty văn hóa Phương Nam cũng không còn tên cuốn "Ma chiến hữu" nhưng không có thông báo nào liên quan.

Ngộ độc văn hóa

Cũng nhân sự kiện này, người ta lại có dịp đả kích chính sách văn hóa cẩu thả của Việt Nam, dẫn đến việc "dân ta chỉ mê sử Tàu".

Hầu như tất cả các blogger đều nhắc tới vua Càn Long, người đã điều 20 vạn quân sang giúp Lê Chiêu Thống mùa xuân 1789, được phần đông giới trẻ Việt Nam biết tới như một minh quân tài năng và tán gái giỏi; hay việc sách về nhà cải cách Đặng Tiểu Bình được bầy bán công khai mà không chú thích rằng chính họ Đặng ra lệnh "dạy cho Việt Nam một bài học" năm 1979.

Một vài người khác phẫn uất khi báo Hà Nội Mới có bài viết về tướng Hứa Thế Hữu ngay dịp kỷ niệm 30 năm chiến tranh biên giới, đại ý ca ngợi tài năng của họ Hứa. Vấn đề là ở chỗ ông này chính là chỉ huy quân đội Trung Quốc đánh chiếm ba tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn và Quảng Ninh.

Việt Nam vốn chịu ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa Trung Hoa nên phim ảnh và văn học Trung Quốc dường như dễ dàng được người Việt chấp nhận.

Lợi dụng yếu tố này, các đài truyền hình đua nhau chiếu phim Trung Quốc, từ phim dã sử, kiếm hiệp, tới phim tình cảm; các nhà xuất bản đua nhau dịch sách Trung Quốc, từ tác phẩm kinh điển đến cả văn học mạng - tất nhiên là kèm theo những lời chào mời rất hấp dẫn, mà "Ma chiến hữu" là một ví dụ điển hình.

Phim "bom tấn" "Xích Bích đại chiến" phần hai, được chiếu vào dịp Tết vừa qua ngay lập tức có báo khen không tiếc lời trong khi đó rõ ràng là một phim đầy sạn. Chẳng hạn, vào thời Hán, không thể có chuyện binh lính biết chữ (nếu có thì cũng vô cùng hiếm) để mà viết thư cho gia đình rồi lại vứt đi để thể hiện tinh thần quyết tử như trong phim.

Nhưng vì báo chí vẫn hồn nhiên ca ngợi, nên trừ những người có học vấn cao, số đông khán giả sẽ nhanh chóng chấp nhận kiểu triết lý đó của các nhà làm phim Trung Quốc.

Và học sinh Việt Nam, khi được hỏi về hỏa công, sẽ nghĩ ngay tới trận Xích Bích từ gần hai ngàn năm trước, trên đất Trung Hoa xa xôi chứ không nghĩ tới Ngọc Hồi - Đống Đa, mới chỉ cách nay hơn ba thế kỷ, và xảy ra ngay tại Hà Nội.

Đến cả tượng đài Lý Thái Tổ ở ngay bên Hồ Gươm cũng bị chê là "quá Trung Quốc" (nhưng nó đã, đang và vẫn sẽ đứng đó).

Sẽ chẳng có vấn đề gì nếu Việt Nam cởi mở hơn trong vấn đề ngôn luận. Nhưng văn hóa "nói một chiều" vẫn còn thống trị đất nước này.

Các tác phẩm "nhìn khác" về danh nhân, lãnh tụ khó có cửa xuất hiện ở Việt Nam - lấy ví dụ cuốn "Đỉnh cao chói lọi" của Dương Thu Hương.

Xa hơn về trước, và trong làng điện ảnh, diễn viên Đơn Dương đã hết đường về nước sau khi sang Mỹ đóng một vai trong phim "We were soldiers", nói về trận Ia Drang, thuộc chiến dịch Khe Sanh đẫm máu. Phim có những cảnh Việt Minh nướng quân.

Chính quyền vẫn gọi chiến dịch Mậu Thân 1968 là chiến thắng và tìm cách lờ đi tỷ lệ thương vong giữa hai phe tham chiến trong cuộc nội chiến 30 năm. Các phim tài liệu phương Tây thường nói rằng tỷ lệ này giữa Việt Nam và Mỹ là 10:1 - mười lính Việt Minh đổi một lính Mỹ.

Có vẻ như họ vẫn chưa chịu học bài học của thần thoại Hy Lạp: nó có sức sống lâu bền vì các vị thần cũng đầy đủ tính xấu như con người.

Còn giới trẻ sống trong môi trường "một chiều" ấy thì thường có chung phản ứng: đòi cấm cuốn sách, thay vì đòi cho phát hành những tác phẩm có góc nhìn khác.

Trở lại với cuốn "Ma chiến hữu": nó vẫn còn được bán khá nhiều ở các hiệu sách lậu dọc phố Đinh Lễ và Nguyễn Xí, với giá dưới hai mươi ngàn đồng.

Theo BBC